Temat błonnika jest kontrowersyjny. Przez całe dziesięciolecia ogólnie uznanym dogmatem było, że błonnik (celuloza), nie­strawna część pożywienia pochodzenia roślinnego, zapobiega rakowi jelita grubego. Istotnie wiele wyników badań epidemio­logicznych wskazywało na to, że w grupach osób spożywają­cych więcej błonnika częstość zachorowań na raka jelita grube­go była niższa niż w grupach osób, które spożywały go mniej.

I nagle z pracy opublikowanej w prestiżowym czasopiśmie „New England Journal of Medicine” w roku 2000 wynikło, że błonnik wcale nie chroni przed rakiem jelita grubego. Wnioski te oparto na analizie wyników „Nurses’ Health Study”, wspo­mnianym już badaniu stanu zdrowia pielęgniarek: pielęgniar­ki, które spożywały duże ilości błonnika (około 25 gramów dziennie), nie były mniej zagrożone rakiem jelita grubego niż te, które spożywały go niewiele (około 10 gramów). Badacze stwierdzili, że stopień zagrożenia rakiem jelita grubego nie za­leży od ilości błonnika w diecie.

Sprawa roli błonnika nie jest jednak przesądzona. Z nowych badań wynika, że być może dieta bogata w błonnik jednak chro­ni przed rakiem jelita grubego. Niezależne od siebie kliniczne badania (w Stanach Zjednoczonych „The Prostatę, Lung, Colo- rectal and Ovarian Cancer Screening Trial” i w Europie „The European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition – EPIC”) wykazały związek między zawartością błonnika w diecie i zapadalnością na polipy gruczolakowate i raka jelita grubego. W badaniach amerykańskich stwierdzono, że u grupy spoży­wającej największą ilość błonnika (36 gramów dziennie) zagro­żenie stanami przedrakowymi było o 26% niższe niż u grupy spożywającej mniej błonnika (12 gramów dziennie). W bada­niach wykonanych w Europie (na bardzo dużej grupie osób) wykazano, że u grupy spożywającej dużo błonnika (35 gramów dziennie) zagrożenie rakiem jelita grubego było o 40% mniej­sze niż u grupy spożywającej najmniej błonnika (15 gramów dziennie).

Co jest powodem tak rozbieżnych wyników? Nikt nie jest pe­wien. Być może źródła błonnika w różnych badaniach były różne. Bez wchodzenia w szczegóły, błonnik jest bardzo złożonym związ­kiem, zawierającym różne składniki. Błonnik obecny w owocach jest nieco inny niż ten znajdowany w ziarnach. Jedne rodzaje błon­nika mogą lepiej chronić przed rakiem, inne gorzej. Zamiast roz­szczepiać włos na czworo w debatach nad wartością naukową róż­nych badań klinicznych, lepiej po prostu stwierdzić, że błonnik poprawia sprawność trawienia. Stosując dietę zawierającą owo­ce, warzywa i produkty zbożowe z zawartością otrąb, zapew­niamy organizmowi wszystkie niezbędne rodzaje błonnika.

Pomimo tych kontrowersji na temat błonnika, specjaliści zga­dzają się co do jednego: Jedzenie pokarmów bogatych w błon­nik pomaga zmniejszyć zagrożenie rakiem związane z kwasa­mi żółciowymi. Pewne kwasy żółciowe mogą powodować po­działy komórek w śluzówce jelita grubego, a to zjawisko z kolei może stymulować wzrost polipów i prowadzić do wytworze­nia się guzów rakowych.

Niektóre postacie błonnika, szczególnie otręby pszenne, roz­cieńczają te kwasy, blokują ich rakotwórcze właściwości i po­magają w wydalaniu ich z organizmu. Produkcję kwasów żół­ciowych można ograniczyć również w inny sposób. Jedzenie potraw o niskiej zawartości tłuszczu i cholesterolu zmniejsza produkcję kwasów żółciowych i nawet może obniżyć poziom cholesterolu. To samo można osiągnąć przez spożywanie pro­duktów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu.

Błonnik ma również inne właściwości przeciwnowotworowe. Może aktywować geny supresji wzrostu nowotworowego, chroniące przed nienormalnymi podziałami komórek. Błonnik przyspiesza przechodzenie masy kałowej przez jelito grube, przez co skraca czas ekspozycji tego jelita na substancje rako­twórcze. Wreszcie błonnik trawiony jest przez przyjazne nam bakterie, co pomaga utrzymywać śluzówkę jelita w zdrowiu.

Właściwa podaż błonnika w diecie jest ważna dla naszego zdrowia jeszcze z innych powodów. Pomaga utrzymać właści­wą masę ciała, kontrolować cukrzycę typu 2, chroni przed cho­robami serca i zapobiega zaparciom, a zapewniając regularne wydalanie kału, przynosi ulgę w hemoroidach.