Co to jest?

Obecność śladowych ilości krwi w kale jest jednym z objawów, które mogą wskazywać na obecność raka, choć nie jest to by­najmniej objaw decydujący. Zarówno polipy, jak i guzy nowo­tworowe mogą powodować niewielkie krwawienie; krew do­staje się do kału, gdzie można ją wykryć specjalnymi metoda­mi. Zwykle nie widzi się jej gołym okiem, stąd nazwa „krew utajona”. Badanie na krew utajoną jest łatwe, niedrogie i zupeł­nie bezbolesne. Powinno się je wykonywać regularnie podczas corocznego ogólnego badania lekarskiego. Nie istnieje absolut­nie żadna wymówka, aby to badanie pominąć. Właśnie ten test był pierwszym sygnałem, który pozwolił wykryć raka jelita gru­bego u prezydenta Ronalda Reagana. Badania wykazały, że co­roczne badanie na krew utajoną może zmniejszyć śmiertelność z powodu raka jelita grubego o 33%. Jest to jedyne badanie, które wykonywano dostatecznie długo, aby móc wyciągnąć ta­kie wnioski statystyczne.

Kto wykonuje badanie?

Test jest bardzo prosty i łatwy do przeprowadzenia. Od lekarza lub w laboratorium otrzymuje się specjalne kartoniki, na któ­rych rozprowadza się cienką warstwą próbkę kału. Należy po­brać próbki z trzech kolejnych wypróżnień, ponieważ polipy i guzy rakowe krwawią tylko od czasu do czasu.

Na rynku jest wiele zestawów testowych, które można kupić w aptekach lub otrzymać od lekarza. Zanim dokonasz zaku­pu, zapytaj lekarza, który z nich jest godny polecenia i czy w ogóle powinieneś zrobić sobie to badanie. Nowotwór to nie jest choroba, którą powinno się rozpoznawać samemu. Pamię­taj, że te ogólnie dostępne zestawy testowe nie są tak nieza­wodne w rozpoznawaniu wczesnych postaci raka jelita grube­go lub przedrakowych postaci polipów jak badania, które prze­prowadza lekarz. Nie mogą one w żadnym wypadku zastąpić rozpoznania postawionego przez lekarza.

Przed badaniem

W okresie, kiedy pobiera się próbki kału do badania, należy unikać czerwonego mięsa, owoców cytrusowych, rzodkiewek, witaminy C, aspiryny, żelaza i niektórych innych produktów spożywczych, które mogą spowodować błędne wyniki. Należy dokładnie przeczytać instrukcje dołączone do zestawu i zapa­miętać, czego unikać w czasie wykonywania badania, gdyż le­karz mógł nie wytłumaczyć tych spraw wyczerpująco.

Sposób wykonania

Kartonik testowy jest nasycony substancją zwaną gwajakiem, będącą wyciągiem z kory pewnego drzewa. W domu pacjent rozsmarowuje cienką warstwę kału ma kartoniku, a następnie od­nosi zestaw do laboratorium. Tam skrapia się kartonik wodą utle­nioną, która reaguje z gwajakiem. Jeżeli w kale znajduje się krew, kartonik zabarwia się na niebiesko. Badanie, które wykonujesz w domu, polega na wrzuceniu bibułki do toalety. W razie obec­ności krwi utajonej w kale bibułka zabarwi się na niebiesko.

Ryzyko

Badanie nie przedstawia absolutnie żadnego ryzyka ani niebez­pieczeństwa. Najpoważniejszą ujemną stroną jest możliwość popełnienia błędu, jeżeli wykonuje się badanie samemu. Jed­nakże nawet jeżeli popełnimy jakiś błąd i badanie da (fałszy­wy) pozytywny wynik, lekarz będzie się domagał przeprowa­dzenia wziernikowania, szczególnie u pacjentów po 50 roku życia. Z drugiej strony test może wypaść fałszywie ujemnie, to znaczy nie wykryć krwi mimo obecności polipów, a nawet guza rakowego. Z tego powodu badanie na krew utajoną należy wy­konywać co roku, a także potwierdzać je innymi testami.

Po badaniu

Jeżeli wykonywałeś test, używając zestawu otrzymanego od le­karza lub z laboratorium, musisz niezwłocznie odnieść go lub posłać pocztą do lekarza lub do laboratorium, aby tam można było odczytać wyniki. Jeżeli wykonywałeś badanie w domu i test wyszedł dodatnio, powinieneś się porozumieć z lekarzem, który zleci inne badania, na których można będzie bardziej polegać.

Wyniki

Jeżeli kartonik zmieni barwę, wykazując obecność krwi utajonej w kale, zachodzi potrzeba wykonania kolonoskopii, aby spraw­dzić, czy w jelicie grubym nie ma polipów albo guza rakowego. Badanie na krew utajoną znane jest z tego, że dość często daje fałszywie dodatni wynik (taki, który nie jest spowodowany obec­nością polipów lub raka). Krew w kale może pochodzić z he­moroidów lub procesów zapalnych w jelicie. Również wrzód żołądka może powodować krwawienie. Jeśli podejrzewa się tę chorobę, może zajść potrzeba wziernikowania górnego odcin­ka przewodu pokarmowego. Zabieg ten można wykonać przed kolonoskopią lub zaraz po niej. Wreszcie fałszywie dodatnie wyniki mogą być spowodowane przez rodzaj spożytych pokar­mów, na przykład mięsa[5]. Jeżeli badanie na krew utajoną wy­padło ujemnie, należy je powtórzyć po roku, chyba że plano­wane jest wykonanie kolonoskopii.