Co to jest?
Obecność śladowych ilości krwi w kale jest jednym z objawów, które mogą wskazywać na obecność raka, choć nie jest to bynajmniej objaw decydujący. Zarówno polipy, jak i guzy nowotworowe mogą powodować niewielkie krwawienie; krew dostaje się do kału, gdzie można ją wykryć specjalnymi metodami. Zwykle nie widzi się jej gołym okiem, stąd nazwa „krew utajona”. Badanie na krew utajoną jest łatwe, niedrogie i zupełnie bezbolesne. Powinno się je wykonywać regularnie podczas corocznego ogólnego badania lekarskiego. Nie istnieje absolutnie żadna wymówka, aby to badanie pominąć. Właśnie ten test był pierwszym sygnałem, który pozwolił wykryć raka jelita grubego u prezydenta Ronalda Reagana. Badania wykazały, że coroczne badanie na krew utajoną może zmniejszyć śmiertelność z powodu raka jelita grubego o 33%. Jest to jedyne badanie, które wykonywano dostatecznie długo, aby móc wyciągnąć takie wnioski statystyczne.
Kto wykonuje badanie?
Test jest bardzo prosty i łatwy do przeprowadzenia. Od lekarza lub w laboratorium otrzymuje się specjalne kartoniki, na których rozprowadza się cienką warstwą próbkę kału. Należy pobrać próbki z trzech kolejnych wypróżnień, ponieważ polipy i guzy rakowe krwawią tylko od czasu do czasu.
Na rynku jest wiele zestawów testowych, które można kupić w aptekach lub otrzymać od lekarza. Zanim dokonasz zakupu, zapytaj lekarza, który z nich jest godny polecenia i czy w ogóle powinieneś zrobić sobie to badanie. Nowotwór to nie jest choroba, którą powinno się rozpoznawać samemu. Pamiętaj, że te ogólnie dostępne zestawy testowe nie są tak niezawodne w rozpoznawaniu wczesnych postaci raka jelita grubego lub przedrakowych postaci polipów jak badania, które przeprowadza lekarz. Nie mogą one w żadnym wypadku zastąpić rozpoznania postawionego przez lekarza.
Przed badaniem
W okresie, kiedy pobiera się próbki kału do badania, należy unikać czerwonego mięsa, owoców cytrusowych, rzodkiewek, witaminy C, aspiryny, żelaza i niektórych innych produktów spożywczych, które mogą spowodować błędne wyniki. Należy dokładnie przeczytać instrukcje dołączone do zestawu i zapamiętać, czego unikać w czasie wykonywania badania, gdyż lekarz mógł nie wytłumaczyć tych spraw wyczerpująco.
Sposób wykonania
Kartonik testowy jest nasycony substancją zwaną gwajakiem, będącą wyciągiem z kory pewnego drzewa. W domu pacjent rozsmarowuje cienką warstwę kału ma kartoniku, a następnie odnosi zestaw do laboratorium. Tam skrapia się kartonik wodą utlenioną, która reaguje z gwajakiem. Jeżeli w kale znajduje się krew, kartonik zabarwia się na niebiesko. Badanie, które wykonujesz w domu, polega na wrzuceniu bibułki do toalety. W razie obecności krwi utajonej w kale bibułka zabarwi się na niebiesko.
Ryzyko
Badanie nie przedstawia absolutnie żadnego ryzyka ani niebezpieczeństwa. Najpoważniejszą ujemną stroną jest możliwość popełnienia błędu, jeżeli wykonuje się badanie samemu. Jednakże nawet jeżeli popełnimy jakiś błąd i badanie da (fałszywy) pozytywny wynik, lekarz będzie się domagał przeprowadzenia wziernikowania, szczególnie u pacjentów po 50 roku życia. Z drugiej strony test może wypaść fałszywie ujemnie, to znaczy nie wykryć krwi mimo obecności polipów, a nawet guza rakowego. Z tego powodu badanie na krew utajoną należy wykonywać co roku, a także potwierdzać je innymi testami.
Po badaniu
Jeżeli wykonywałeś test, używając zestawu otrzymanego od lekarza lub z laboratorium, musisz niezwłocznie odnieść go lub posłać pocztą do lekarza lub do laboratorium, aby tam można było odczytać wyniki. Jeżeli wykonywałeś badanie w domu i test wyszedł dodatnio, powinieneś się porozumieć z lekarzem, który zleci inne badania, na których można będzie bardziej polegać.
Wyniki
Jeżeli kartonik zmieni barwę, wykazując obecność krwi utajonej w kale, zachodzi potrzeba wykonania kolonoskopii, aby sprawdzić, czy w jelicie grubym nie ma polipów albo guza rakowego. Badanie na krew utajoną znane jest z tego, że dość często daje fałszywie dodatni wynik (taki, który nie jest spowodowany obecnością polipów lub raka). Krew w kale może pochodzić z hemoroidów lub procesów zapalnych w jelicie. Również wrzód żołądka może powodować krwawienie. Jeśli podejrzewa się tę chorobę, może zajść potrzeba wziernikowania górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zabieg ten można wykonać przed kolonoskopią lub zaraz po niej. Wreszcie fałszywie dodatnie wyniki mogą być spowodowane przez rodzaj spożytych pokarmów, na przykład mięsa[5]. Jeżeli badanie na krew utajoną wypadło ujemnie, należy je powtórzyć po roku, chyba że planowane jest wykonanie kolonoskopii.