Już od lat słyszymy, że aspiryna – ten prawdziwy lek cud, należący do rodziny leków zwanych niesteroidowymi lekami przeciwzapal­nymi – zapobiega atakom serca i udarom mózgu. Ale nie wszyscy wiedzą, że lek ten działa też cuda przeciwko rakowi jelita grubego.

Nie do wiary, ale jednym z najbardziej fascynujących odkryć w zakresie zapobiegania rakowi jelita grubego jest odkrycie roli aspiryny i innych pokrewnych leków przeciwzapalnych.

Zaczniemy od tego, że w organizmie działają dwa enzymy, cyklooksygenazy, COX-l i COX-2, które zmieniają kwasy tłusz­czowe w związki mające działanie podobne do hormonów, zwane prostaglandynami. Prostaglandyny regulują wiele pro­cesów biochemicznych organizmu. Prostaglandyny powstają­ce dzięki działaniu COX-l chronią błonę śluzową żołądka, re­gulują pracę nerek i wpływają na płytki krwi, przedłużając czas krzepnięcia. Prostaglandyny powstałe dzięki działaniu COX-2 zapoczątkowują reakcje zapalne, wraz z bólem, zaczerwienieniem i obrzękiem – cechami charakterystycznymi każdego procesu zapalnego. Nadmiar prostaglandyn może grać rolę w powsta­waniu nowotworów przez zakłócenie normalnego zastępowa­nia starych komórek nowymi w procesie zwanym apoptozą (komórki naszego ciała nie żyją wiecznie!). Im dłużej żyje ko­mórka, tym ma więcej możliwości nagromadzenia mutacji, któ­re mogą spowodować jej zrakowacenie. COX-2 poza tym sty­muluje proces zwany angiogenezą, powstawanie nowych na­czyń krwionośnych, które mogą wrastać w guzy nowotworowe, odżywiając je i stymulując ich wzrost.

Aspiryna i inne związki o pokrewnym działaniu (ibuprofen, ketoprofen, naproxen sodu) zakłócają działanie obydwu (COX-l i COX-2) enzymów. Jednak związki te powodują skutki ubocz­ne, takie jak krwawienie żołądkowe i tworzenie się wrzodów żołądka. To niekorzystne działanie związków przeciwzapal­nych sprawiło, że podjęto badania, które doprowadziły do syn­tezy związków hamujących jedynie działanie COX-2 i w związku z tym powodujących mniej niekorzystnych skutków ubocznych. Stworzono nową generację leków przeciwzapalnych, takich jak celecoxib (Celebrex), rofecoxib (Vioxx) i valdecoxib (Bextra).