Pomimo skuteczności zabiegów chirurgicznych w leczeniu raka jelita grubego zdarzają się przypadki, w których lekarz musi zastosować środki chemiczne, aby zniszczyć komórki nowotworowe, które nie zostały usunięte podczas zabiegu. Chemioterapia polega na dożylnym lub doustnym podawaniu środków chemicznych, które krążą w krwiobiegu i zabijają komórki nowotworowe.
Słowo „chemioterapia” napawa wiele osób lękiem: przypominają sobie widok wycieńczonych i wyniszczonych pacjentów chorych na raka. Trzeba przyznać rację jednemu z moich pacjentów, który powiedział, że chemioterapia nie jest terapią dla mięczaków, ale muszę wszystkich upewnić: można przez nią przejść. Możliwości chemioterapii ciągle się zwiększają dzięki nowym, bardziej skutecznym lekom, dającym mniej efektów ubocznych i lepiej tolerowanym przez organizm. Właściwie dziś, mówiąc o niektórych nowych lekach, powinniśmy mówić nie o chemioterapii, lecz o terapii docelowej. Nowe leki niszczą komórki nowotworowe, atakując molekularne sygnały, od których uzależniony jest niekontrolowany wzrost nowotworów. W przeciwieństwie do chemioterapii, która atakuje wszystkie dzielące się komórki, tak zdrowe, jak i nowotworowe, terapia docelowa niszczy komórki, które mają nieprawidłowości swoiste tylko dla nowotworu, który chcemy zniszczyć. Niektóre z tych leków to przeciwciała. Przeciwciała to białka produkowane przez układ odpornościowy i uwalniane do krwiobiegu, gdzie atakują obce cząsteczki i komórki. Przeciwciała stosowane w leczeniu raka atakują komórki nowotworowe i naczynia krwionośne, które je odżywiają. Terapia docelowa to technika stosunkowo nowa i w większości jeszcze eksperymentalna.
Musimy również pamiętać, że nie każdy pacjent leczony na raka jelita grubego wymaga chemioterapii. Konieczność jej zastosowania zależy od tego, czy proces nowotworowy przedostał się przez ścianę jelita i czy zaatakował węzły chłonne albo inne narządy. Czasem lekarz zleca chemioterapię przed zabiegiem operacyjnym, aby zmniejszyć rozmiary guza, a także, aby zabić komórki, które mogły wyemigrować z miejsca pierwotnego guza, oraz w celu zapobieżenia nawrotom nowotworu.
Posługując się swą wiedzą i doświadczeniem, lekarz ułoży specjalny, indywidualny plan leczenia, biorąc pod uwagę wiele czynników, takich jak: stadium zaawansowania guza, jego lokalizację, czy i w jaki sposób utrudnia normalne funkcje organizmu oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. Dla nowotworów w stadium I i II zazwyczaj konieczny jest tylko zabieg chirurgiczny, chyba że wyniki wykażą rozprzestrzenienie się raka. Niestety większość przypadków raka jelita grubego zostaje rozpoznana dopiero w stadiach późniejszych.
W przypadkach, w których rak wytworzył przerzuty lub rozprzestrzenił się poza pierwotną lokalizację, chemioterapię zaleca się prawie zawsze, ponieważ leki przenikają do wszystkich zakątków organizmu, gdzie mogą znaleźć i zniszczyć komórki nowotworowe. Badania wykazały, że chemioterapia przedłuża czas przeżycia, jak również poprawia jakość życia w późnych stadiach raka jelita grubego.
Ostatecznym celem radioterapii i chemioterapii jest zniszczenie raka, wprowadzenie go w stan remisji – stan, w którym nowotwór poddaje się leczeniu lub jest w jakiś sposób pod kontrolą. Przy całkowitej remisji wszystkie objawy i symptomy nowotworu znikają. Gdy całkowita remisja trwa ponad 5 lat, uważa się, że pacjent został całkowicie wyleczony. Może również nastąpić częściowa remisja, co oznacza, że guz mógł zmniejszyć się lub zniknąć, lecz rak nie został zupełnie zniszczony. W przypadku nawrotu guza leczenie może spowodować ponowną remisję.